W ostatnich latach wielu Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków (WKZ) podniosło, na podstawie zarządzeń, minimalny wiek pojazdów kwalifikowanych do wpisu do ewidencji zabytków. W zależności od województwa i decyzji poszczególnych WKZ, wiek pojazdów dopuszczonych do postępowania waha się obecnie między 30 a 40 lat. W tym wpisie zastanowimy się, czy istnieją przesłanki prawne do wprowadzenia takiego ograniczenia metrykalnego oraz czy ma ono uzasadnienie.
Czy istnieje ustawowy wiek zabytków?
Punktem wyjścia do analizy jest Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, która określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków w Polsce. Najważniejsze zapisy w kontekście tego zagadnienia znajdują się w Rozdziale 1 (Przepisy ogólne), a konkretnie w Art. 3 pkt. 1, gdzie zabytek definiuje się jako:
„nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową”.
W przypadku zabytków ruchomych, do których zaliczają się historyczne pojazdy, takie jak samochody, ciągniki czy motocykle, ustawa w pkt. 2 dodaje:
„rzecz ruchomą, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, o których mowa w pkt 1”.
Bardziej szczegółowe omówienie kwestii związanych z zabytkami techniki, w tym pojazdami zabytkowymi, można znaleźć w artykule „Czy potrzebuję opinii rzeczoznawcy przy wpisie pojazdu do ewidencji zabytków?”. W tym miejscu skupimy się jednak na ogólnej definicji zabytku.
Jak wynika z przytoczonych przepisów, ustawa nie wprowadza metrykalnego kryterium dla uznania danego obiektu za zabytek. Nie ma w niej mowy o progach wiekowych, takich jak 100, 200 czy 666 lat. Kluczowe znaczenie mają natomiast wartości społeczne, naukowe lub kulturowe danego obiektu. Na tym etapie można zatem stwierdzić, że nie istnieje podstawa prawna, która ograniczałaby wiek pojazdu, od którego można uznać go za zabytek.
Czy ograniczenie wieku ma sens?
Zdecydowanie tak. Wojewódzcy Konserwatorzy Zabytków (WKZ) podnieśli wiek pojazdów kwalifikowanych do ewidencji zabytków w odpowiedzi na liczne nadużycia ze strony właścicieli. Wielu z nich, spełniając wcześniejsze kryterium wieku (np. 20 lat), skutecznie rejestrowało pojazdy, które wciąż są powszechnie użytkowane na polskich drogach i uczestniczą w codziennym ruchu drogowym. Przywileje związane z rejestracją pojazdu jako zabytku były często traktowane instrumentalnie – np. jako sposób na unikanie obowiązkowych przeglądów technicznych. Kto nie widział Audi A6 czy VW Passata na „żółtych blachach”?
Czy mogę wpisać do ewidencji pojazd młodszy niż wymagania WKZ?
Tak, pojazd młodszy niż określone przez WKZ ograniczenie wiekowe może zostać wpisany do ewidencji zabytków, pod warunkiem że spełni dodatkowe kryteria, takie jak:
- posiadanie unikalnych rozwiązań technicznych,
- produkcja w ograniczonej liczbie egzemplarzy w danym modelu,
- dokumentowanie ważnych etapów rozwoju techniki motoryzacyjnej,
- związek z istotnymi wydarzeniami historycznymi,
- użytkowanie przez osoby powszechnie uznane za wyjątkowo ważne,
- związek z ważnymi osiągnięciami sportowymi,
- posiadanie oryginalnego wykonania.
Masz pytania lub wątpliwości?
Jeśli po przeczytaniu tego artykułu masz dodatkowe pytania lub wątpliwości dotyczące możliwości wpisania Twojego pojazdu do ewidencji zabytków, zapraszam do kontaktu.